Profesor dr hab. Andrzej Myrcha (1939-1997)

Profesor Myrcha urodził się 15 marca 1939 r. w Siedlcach. Odbył studia biologiczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w 1962 r. uzyskał tytuł magistra, a w cztery lata później stopień doktora nauk przyrodniczych. Był Człowiekiem rozległych zainteresowań, czemu dał wyraz w opublikowanych przez siebie 69 oryginalnych pracach naukowych. Piastował rozliczne godności akademickie. M.in. był członkiem Komitetu Badań Polarnych Polskiej Akademii Nauk, Komitetu Ekologii PAN, przewodniczącym rady naukowej Instytutu Ekologii PAN i członkiem Grupy Roboczej Ekologii Ptaków Morskich Naukowego Komitetu Badań Antarktycznych (SCAR). Dla nas był jednak głównie współtwórcą Instytutu Biologii Uniwersytetu w Białymstoku, a przede wszystkim Nauczycielem i Przewodnikiem pracowników i studentów tej placówki.

Profesor Myrcha rozpoczął swoją pracę naukową w 1962 r. w Zakładzie Badania Ssaków PAN w Białowieży. Jego zainteresowania badawcze koncentrowały się wówczas na porównawczej fizjilogii i morfologii przewodu pokarmowego małych ssaków. Profesor Myrcha był jednym z pionierów funkcjonalnego podejścia w fizjologii trawienia. Odzwierciedla się to dzisiaj dużą liczbą cytowań Jego wcześniejszych prac dotyczących zmienności morfometrii przewodu pokarmowego ryjówek i drobnych gryzoni. W 1966 r. Profesor Myrcha przeniósł się do Instytutu Ekologii PAN w Dziekanowie Leśnym. Rozpoczął tam badania nad budżetami energetycznymi zwierząt. Wówczas to, stopniowo, głównym obiektem Jego badań stały się ptaki. Prace Profesora poświęcone bilansowi energii i gromadzeniu tłuszczu przez mazurki Passer montanus w zimie (Myrcha i Pinowski 1970; Pinowski i Myrcha 1970) oraz prace o bioenergetyce rozwoju postembrionalnego (Myrcha i Pinowski 1969; Myrcha et al. 1972), lokowały się wśród najbardziej nowatorskich badań na polu fizjologicznej ekologii prowadzonych na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Dla przykładu, praca o budżecie energetycznym piskląt gąsiorka Lanius collurio (Diehl i Myrcha 1973), jest do dzisiaj uważana za jedną z najlepszych prac z zakresu energetyki ekologicznej gniazdowników. Praca ta przedstawia dane o tempie metabolizmu, tempie akumulacji energii w tkankach i tempie asymilacji energii przez pisklęta. W tej i innych publikacjach, Profesor Myrcha postawił tezę, że energia zaoszczędzona przez pisklęta na termoregulacji, dzięki ogrzewaniu ich przez rodziców, może być przeznaczona na zwiększenie tempa ich wzrostu.

W roku 1978 Profesor Myrcha zaangażował się w badania polarne. Wziął udział w pięciu ekspedycjach do Antarktyki. Był głównym organizatorem i kierownikiem jednej z nich. Największym zapewne osiągnięciem Profesora w tym okresie było określenie roli pingwinów w obiegu nutrientów i cyklach biochemicznych materii ornitigennej (np. Myrcha et al. 1985; Tatur et al. 1997). Badania te wykazały, że opuszczone fragmenty kolonii dostarczają bezpośrednich i pośrednich dowodów wpływu nawożenia przez pingwiny na roślinność ekosystemu Antarktyki. Prace te przedstawiają też wyniki analiz znaczenia fosfatyzacji jako głównego procesu tworzenia gleb w antarktyce. Profesor Myrcha wraz ze swoimi współpracownikami stwierdził, że przynajmniej 10% fosforu wyniesionego przez pingwiny z morza na ląd jest rocznie akumulowane w postaci fosforanów w glebach ornitogennych.

Profesor Myrcha zgromadził także bezcenną kolekcję kopalnych szczątków pingwinów. Przechowywana w Instytucie Biologii Uniwersytetu w Białymstoku , będzie z pewnością przez długie lata służyła nauce. W oparciu o nią Profesor Myrcha opisał nowy gatunek pingwina z wczesnego trzeciorzędu z wyspy Seymour (Myrcha et al. 1990).

Życie Profesora Andrzeja Myrchy jest świetnym przykładem roli, jaką wybitna osobowość może odegrać w kształtowaniu silnej pozycji instytucji naukowej. W 1978 roku rozpoczął pracę w Zakładzie Biologii Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Razem ze swoją żoną, prof. Aliną Myrcha, udało Mu się zmienić małą, słabo wyposażoną jednostkę badawczą w jeden z wiodących w kraju ośrodków ekologii fizjologicznej. Dobrze ugruntowana pozycja naukowa Instytutu Biologii jest intelektualną spuścizną Profesora.

Poza osiągnięciami naukowymi Profesora, chcielibyśmy podkreślić niezwykłe cechy Jego charakteru. Odznaczał się niezwykłą otwartością i wielką erudycją. Oddany studentom, był znakomitym pedagogiem i wychowawcą. Wypromował 55 magistrów i 7 doktorów. Poprzez swoją działalność dydaktyczną wprowadził wielu studentów do profesjonalnej, akademickiej biologii. Wielu polskich ekologów młodszego pokolenia, w tym autorzy tego wspomnienia, pozostanie na zawsze Jego wielkimi dłużnikami.

Śmierć Profesora Andrzeja Myrchy 28 października 1997 r, w wieku 58 lat, zaskoczyła nas wszystkich, choć wiedzieliśmy, że od ponad roku odważnie walczył z postępującą chorobą.